SU AYAK İZİ

Su ayak izi, bir ürün veya servisin oluşumu süresince ortaya çıkan su tüketimini ölçen bir araç ve kavramdır. Su ayak izi hesaplamaları gıda maddesi, tekstil ürünü, yapı malzemesi gibi tek bir ürün için ölçülebildiği gibi, kuruluş seviyesinde kurumsal su ayak izi olarak da hesaplanabilir.

ISO 14040/44 Life Cycle Assessment standartları ve gerekliliklerinde belirtilen yöntemler ile ürünün Doğrudan ve Dolaylı Su Ayak izi hesaplamaları yapılır. Ürünün yaşam döngüsü içerisinde oluşan ve hammadde temini, nakliye, ara ürünler, son ürün üretimi ve paketleme aşamalarından gelen su tüketimi dikkate alınır. SimaPro gibi LCA yazılımları ile, ürünün tüm yaşam döngüsü aşamaları modellenerek hesaplamalar uygulanır ve sonuçları ürün bazında raporlanır.

Bir işletme ve üretim tesisinde doğrudan ve dolaylı oluşan ve işletmedeki faaliyetlerin sürdürülebilmesi için gerekli olan su tüketimi olarak tanımlanabilir. Kurumsal Su Ayak izi hesaplarında genellikle ISO 14046 standardına göre “gate to gate” yani “kapıdan kapıya” yaklaşımı ile “Doğrudan Su Ayak izi” hesapları yapılır. Kurumsal Su Ayak izi bir işletmenin kendi sorumluluğunda olan ve kendi yönettiği faaliyetleri sonucu ortaya çıkan su ayak izidir. Bu sebeple işletme içerisinde oluşan operasyonel su tüketimi dikkate alınarak işletmenin su haritası çıkarılır.

Kurumsal Su Ayak izi hesaplarında işletmeye giren su temini, konumu ve kaynakları; kuyu, şebeke veya yağmur suyu toplama olarak ayrıştırılıp kullanım miktarları ölçülerek hesaplamalara katılır ve Mavi Su Ayak izi hesaplanır.

İşletmenin çıkışındaki atık su çıkış noktaları ve miktarı ile alıcı ortam kirlilik konsantrasyonları ölçümü Gri Su Hesaplamaları için gereklidir. İşletmenin atık suyunun arıtma tesisinden arıtıldıktan sonra alıcı ortama verilmesi, Gri Su Ayak izinde azalım sağlar. Atık su kirlilik yükleri ölçümü, arıtma tesisi arıtma verimliliği ve alıcı ortam doğal ve güncel kirlilik konsantrasyonları Gri Su Ayak izi hesaplamaları için gerekli olan parametrelerdir.

Su ayak izi hesaplamaları 3 farklı kapsamda hesaplanıp değerlendirilir.

Yeşil Su Ayak izi: Birim alana düşen yağış miktarının yer altı sularına geçmediği ve yüzey üzerinde kaldığı veya bitkiler tarafından kullanıldığı durumlarda oluşur.

Mavi Su Ayak izi: Yer altı su kaynaklarından veya yüzeysel su kaynaklarından çekilmiş suyun buharlaşma, üretimde kullanılma ve çekildiği su kaynağına geri dönmeme durumunda oluşan tüketim miktarını ifade eden kavramdır.

Gri Su Ayak izi: Üretim aşaması ile ilgili olan Gri Su Ayak izi üretim faaliyetleri sonucu oluşan temiz su kirliliğin bir derecesi olarak tanımlanır.

Su ayak izi hesaplaması ile kurumlar, şirketler, şehirler, hükümetler ve kişiler:
 Belirli bir bölge ve/veya coğrafyadaki su tüketiminin o bölgedeki susuzluğa veya su kıtlığına olan etkilerini hesaplayabilir,

• Oluşan su tüketimlerini değerlendirebilir,
• Tedarik zinciri tarafındaki su tüketimini hesaplayabilir ve
• Su tüketimi ve su ayak izi ile ilgili iyileştirme çalışmaları için yol haritası çıkarabilirler.
<

Su ayak izi hesaplamalarının amacı ve kapsamı doğrultusunda ton ürün başına m3 su, hektar arazi için m3 su, birim ürün başına m3 su gibi farklı işlevsel birimlerde hesaplanabilir. Su ayak izi hesaplamaları sayesinde tüketilen ve kirletilen suların hangi amaç doğrultusunda oluştuğunun ve limitli su kaynaklarına olan etkilerin ölçülmesine yardımcı olmaktadır. Su ayak izinin etkileri suyun nereden ve hangi zaman zarfında çekildiğine bağlı olarak değişmektedir. Su kıtlığı çekilen bir bölgeden tüketilen 1 m3 suyun susuzluğa etkisi diğer bölgelerde tüketilen aynı miktarda su oranına göre daha farklı olmaktadır.

Su Ayak izi hesaplamaları hem “Doğrudan Su Ayak izi” hem de “Dolaylı Su Ayak izi” olarak ayrı ayrı gerçekleştirilebilir.

Dolaylı Su Ayak izi, ürünün tedarik zinciri tarafında oluşan su tüketimi olarak tanımlanabilir. Bu sebeple Su Ayak izi son tüketiciyi, üretici firmaları ve işletmeleri ürünün tüm üretim döngüsündeki su tüketimi ile ilişkilendirir. Genelde üretim tesislerinde tüketilen su miktarı veya diğer bir söylemle operasyonel süreçlerdeki su tüketimi, tedarik zincirindeki su tüketimi ile karşılaştırıldığında çok daha az çıkar.

Dolaylı Su Ayak izi hesapları ile ürünün sadece üretim tesiste değil, hammadde temini ara ürün üretimi gibi süreçlerindeki su tüketimi de dikkate alınır.

Su Ayak izi Hesaplama ve Raporlamaları “ISO 14046 Environmental management -- Water footprint -- Principles, requirements and guidelines” standardı takip edilerek yapılır ve istendiği takdirde belgelendirme kuruluşları tarafından doğrulanabilir.

Doğrudan Su Ayak izi hesaplamalarında metodoloji olarak ise “Water Footprint Network - The Water Footprint Assessment Manual” kullanılır.

Dolaylı Su Ayak izi hesaplamaları için ise çeşitli araştırmacılar tarafından farklı hesaplama yaklaşımları geliştirilmiştir. AWARE (Available WAter REmaining) metodu, Berger et al 2014 (Water Scarcity) metodu ve Pfister et al 2009 (Water Scarcity) metodları SimaPro gibi LCA programlarına entegre edilmiş ve Yaşam Döngüsü Analizi yöntemi ile hesaplanabilen metodlardır.

EPD – Çevresel Ürün Beyanları da ilgili PCR dokümanına göre Doğrudan ve Dolaylı Su Ayak izi ve Su tüketim değerleri de belirtilebilir.

CDP Su Programı’nda firmalara su tüketimleri ve su kaynaklarının tüketimine olan etkilerinin risk değerlendirmesi gibi başlıklar altında sorular yöneltilir ve firmaların bu soruları cevaplamaları beklenir.

CDP Su Programı değerlendirme kriterlerinin arasında Su Ayak izi hesaplarının kabul gören standart ve metodolojilere göre yapılıp yapılmadığı bulunur. Su Ayak izi Hesaplayan ve Doğrulatan firmalar CDP Su Programında daha yüksek puan alır.