Geçtiğimiz Haziran ayında, Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum için büyük bir adım attı ve Responsible® programını devreye aldı. İklim değişikliğiyle mücadelenin ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin tam merkezinde yer alan bu program, ülkemizin yeşil dönüşüm yolculuğunda önemli bir kilometre taşı. Çevresel sorumluluğu iş dünyasının odağına koyan Responsible® ile hangi fırsatların bizi beklediğini ve bu programın geleceği nasıl şekillendireceğini yakından inceliyoruz.

Responsible® programı nedir?

Avrupa Yeşil Mutabakatı’na Uyum Projesi Desteği ya da diğer ismiyle Responsible® projesi, 5973 sayılı İhracat Destekleri Hakkında Karar’ın 14. maddesi uyarınca düzenlenen ve Avrupa Yeşil Mutabakata uyum sağlanması amacıyla geliştirilen bir projedir. Bu proje kapsamında bakanlık, firmaların aldıkları belirli danışmanlık hizmetlerinin maliyetini 5 yıl boyunca %50 oranında karşılayıp toplamda 10 milyon TL’ye kadar destek sağlıyor. 2024 itibarıyla belirlenen bu destek üst limiti, her yıl başında TÜFE ve Yİ-ÜFE ortalamasına göre yeniden şekilleniyor. Böylece destek miktarı, değişen ekonomik koşullara uyum sağlayarak her yıl güncelleniyor.

Bu programdan ilk etapta ticari mal ithalatı ve ihracatı yapan sektörler yararlanabiliyor. Buna göre, Mekatronik, Otomotiv ve Savunma Sanayi, Metal Sanayi, Petrol, Kauçuk ve Plastik Bazlı Ürünler, Kimyasallar ve İlaç, Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi, Kâğıt, Karton ve Orman Ürünleri, Gıda Ürünleri, Tekstil Ürünleri, Madencilik ile Tarım ve Hayvancılık sektörü üreticileri başvuru yapabiliyor.

Responsible® programı için gerekli olan belgeler hangileri?

Başvuru yapmayı planlayan şirketlerin, ilk adım olarak Responsible® Portalı’nda bir kullanıcı hesabı oluşturmaları gerekmektedir. Hesap açıldıktan sonra, şirketler portalda yer alan ön değerlendirme setini doldurarak bir değerlendirme karnesi ve destek belgeleri elde ederler. Bu belgelerle birlikte Destek Yönetim Sistemi (DYS) üzerinden başvuru yapılmalıdır. Başvuru sürecinde şirketlerin sürdürülebilirlik hedefleri, üst yönetimin projeye olan bağlılığı ve proje ekibinin yetkinliği gibi unsurlar değerlendirilerek programa katılma hakkı tanınır. Destek alamayan şirketler ise, Bakanlığın ret bildiriminden itibaren 6 ay sonra başvurularını yenileyebilirler.

Başvuru için istenen belgeler ise şu şekilde:

• Başvuru Formu (Responsible® Portalında yer almaktadır)
• Hazine ve Maliye Bakanlığını Muhatap Taahhütname
• Beyanname
• Kullanıcı Taahhütnamesi
• İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğinden temin edilen, şirketin son 3 takvim yılındaki ihracat performansını gösterir Performans ve Güvenilirlik Formu
• Son güncel sürdürülebilirlik raporu (varsa)
• Responsible® Ön Değerlendirme Karnesi
• Kapasite Raporu

Responsible® programı destek süreçleri nasıl işliyor?

Programın değerlendirme süreci 3 fazda gerçekleşiyor. Faz 1’den önce şirketlerin sürdürülebilirlik ve dijitalleşme alanlarındaki mevcut seviyeleri belirleniyor. 72 soruluk bir ön değerlendirme seti doldurularak beyanlara dayalı veriler elde ediliyor ve bu süreç, destek başvurusu için temel bir hazırlık niteliği taşıyor.

Faz 1: Mevcut Durum Analizi ve Sürdürülebilirlik Yol Haritası Oluşturma

Destek sürecine dahil edilen şirketler için, sürdürülebilirlik vizyonları doğrultusunda mevcut durumları analiz edilerek gelişim alanları belirlenir. Çevresel, sosyal ve yönetişim başlıklarında atılması gereken adımları içeren bir yol haritası hazırlanır. Eğer şirket, bu analiz sonucunda belirli bir performans seviyesinin üzerinde çıkarsa Responsible® markasını kullanma hakkına sahip olabilir.

Faz 2: Teknik ve Finansal Fizibilite Danışmanlığı

Bu aşama, Faz 1 sonucunda belirlenen projelerin sürdürülebilirlik yol haritasına göre teknik ve finansal fizibilitesinin oluşturulmasını kapsar. Projelerin hayata geçirilebilmesi için gereken tüm analizler burada yapılır.

Faz 3: İzleme ve Doğrulama Danışmanlığı

Faz 2’deki projeler uygulandıktan sonra elde edilen sonuçlar değerlendirilir. Şirketin sürdürülebilirlik performansında sağlanan iyileşmeler izlenir, doğrulanır ve raporlanır. Bu süreç sonunda, Bakanlık tarafından şirketin Responsible® markasını kullanma izni alması değerlendirilir.

Bu hususta çalışan sayısı 250 ve/veya yıllık satış hasılatı ya da mali bilançosu 500 milyon TL üzeri olan firmalar 1.500.000 TL; çalışan sayısı 50-250 arasında olan ve/veya yıllık satış hasılatı ya da mali bilançosu 500 milyon TL ile 100 milyon TL arasında orta ölçekli şirketler 1.000.000 TL; çalışan sayısı 50 kişiden az ve/veya yıllık satış hasılatı ya da mali bilançosu 100 milyon TL’den küçük şirketler 500.000 TL destek alma hakkına sahip olur.

Responsible® programı için hangi firmalarla çalışılabilir?

Faz 1 aşamasında, şirketler Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş Responsible® Programı danışmanlık firmalarıyla çalışmalıdır. Faz 2’de ise projelerin uygulama sürecine yönelik danışmanlık için Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş farklı firmalar tercih edilir. Faz 3’te, Faz 1 veya Faz 2 sürecinde yetkilendirilen danışmanlık firmaları ile iş birliği yapılabilir. Öte yandan, bilişim ve sürdürülebilirlik alanındaki danışmanlık hizmetleri için ise bakanlık yetkilendirmesi gerekmeksizin istenilen kurumlarla çalışma imkânı vardır.

Ek olarak, şirketlerin kurumsal altyapı geliştirme hedefiyle yaptıkları sürdürülebilirlik ve bilişim danışmanlığı harcamaları ile sürdürülebilirlik raporu hazırlama danışmanlık giderleri de proje kapsamında destekleniyor.