İklim değişikliği sadece doğayı ve ekosistemi değil, toplumsal dinamikleri de etkilemektedir.

İklim odaklı riskler, bireysel ve kurumsal davranışlarda değişiklikler meydana getirmektedir. Bireysel boyutta artan çevre bilinci, tüketim alışkanlıklarını şekillendirmektedir. Kurumsal anlamda ise değişen sektörel dinamikler sonucunda firmalar çevresel etkilerini azaltmaya çalışmaktadır.

Çevresel etkilerin azaltılabilmesi için önce somut bir şekilde hesaplama yapılması gerekir.

Life Cycle Assessment (LCA), yani Yaşam Döngüsü Analizi, ürün ve servislerin yaşam döngüleri boyunca çevresel etkilerini değerlendirme yöntemidir. Bu sayede firmalar çevresel etki ve performans hesaplamaları yapabilmektedir.

LCA, ISO 14040/44 standartlarına göre hazırlanır. Kapsamlı ve detaylı olma özelliğiyle; ham madde kullanımı, üretim süreci ve lojistik gibi ürün ve hizmetlerin geçtiği tüm aşamaları kapsar.

Life Cycle Assessment (LCA) nedir, ürün ve servislerin hangi aşamalarını içermektedir ve nasıl hazırlanır gibi soruların cevaplarını bu yazımızda bulabilirsiniz.

Life Cycle Assessment (LCA) Nedir?

Life Cycle Assessment (LCA) çalışmaları, ürün ve hizmetlerin çevresel etki ve performanslarını hesaplamada kullanılır. Tüm yaşam döngüsüne ait verilerin değerlendirmeye alınması, bu çalışmalarının geniş kapsamını göstermektedir.

LCA, detaylı olma özelliğinin yanı sıra bütüncül bir yaklaşım sunar. Böylece, sürdürülebilirlik politikası geliştirmek isteyen firmalara yol gösteren stratejik bir inceleme hayata geçirilir.

Bu çalışmalar, ürün ve servislerin yaşam döngüsünün tüm aşamalarını kapsar. Bu aşamalar ve açıklamaları aşağıdaki gibidir:

• Ham madde: Üretim sürecinde kullanılmak üzere gerekli ham maddenin elde edilmesi sürecini ifade eder.
• İmalat: Ürünün imalat aşamasını ifade eder.
• Nakliye: Ürün ile ilgili tüm lojistik süreçleri ifade eder.
• Tüketim: Ürünlerin tüketiciler tarafından son kullanım aşamasını ifade eder.
• Ürün Yaşam Sonu: Ürünlerin geri dönüşüm ve bertaraf süreçlerini ifade eder.

LCA çalışmaları, ürün veya servislerin yaşam döngüsünün çeşitli aşamalarına odaklanarak 3 farklı türde yapılabilmektedir:

1. Cradle to Cradle: Ham madde eldesinden geri dönüşüm aşamasına kadar tüm yaşam döngüsünü kapsar.
2. Cradle to Grave: Ham madde eldesinden ortaya çıkan atıkların tasfiyesine kadar geçen süreci kapsar.
3. Cradle to Gate: Fabrikadaki süreçler dahil olmak üzere, ham madde eldesinden itibaren fabrikaya iletilme aşamasına kadar olan yaşam döngüsünün belirli bir kısmını kapsar.

LCA Çalışmaları Nasıl Hazırlanır?

LCA çalışmaları, 4 farklı aşama (amaç ve kapsam belirleme, envanter analizi, etki analizi, yorumlama) sonucunda hazırlanmaktadır. Bu aşamalar ISO 14040 ve 14044 standartlarında tanımlanmıştır.

Life Cycle Assessment çalışmalarının aşamaları ve detayları:

1- Amaç ve Kapsam Belirleme

LCA çalışmalarının ilk aşaması, amaç ve kapsam belirlemedir. Bu aşama; analizi yapılacak ürün, firma ya da hizmetin tanımlanması ile başlar.

Yapılacak olan çalışma ile hangi hedeflere ulaşılması bekleniyor bu aşamada kararlaştırılır.

Yaşam döngüsünün farklı aşamaları (ham madde, imalat, nakliye, tüketim, ürün yaşam sonu) yukarıdaki bölümde tanımlamıştır. Bu aşamalardan hangilerinin LCA çalışmasında yer alacağı amaç ve kapsam belirleme sırasında ortaya konur. Ayrıca, kullanılacak etki kategorileri de bu aşamada seçilir.

Etki kategorileri, ürün ve servislerle ilgili süreçler sonucunda ortaya çıkan sera gazı emisyonlarının çevreye etkisinin somut bir şekilde ifade edilmesini sağlar. Etki kategorileri arasında küresel ısınma, asidifikasyon, karasal zehirlilik ve ötrofikasyon bulunmaktadır.

Bunlara ek olarak, yapılacak LCA çalışmasına dahil edilmeyecek konular da amaç ve kapsam belirleme aşamasında kararlaştırılır. Çalışma kapsamında sınırların belirlenmesi ve hangi kısımların ekleneceğinin kararlaştırılması amaçlanan hedefe ulaşmak için çok önemlidir.

2- Envanter Analizi

Envanter Analizi, Life Cycle Inventory (LCI) olarak da adlandırılmaktadır. Bu aşamada, kapsamı belirlenen LCA çalışmasında kullanılacak verilerin toplanması ve düzenlenmesi gerçekleştirilir.

Bu aşamada asıl hedeflenen, ürün veya hizmetlerin çevresel etkilerini ölçülebilir bir hale getirmektir.

Toplanılan veriler arasında kullanılan ham maddeler ve ilgili faturaları, enerji tüketimi ve tedarikçilerden elde edilen bilgiler bulunmaktadır. Kısacası, ürün ve hizmetlerin ortaya çıkmasını sağlayan tüm girdi ve süreçlerin toplandığı aşama envanter analizidir.

Bu aşamada, ürün veya hizmetlerin oluşma sürecini gösteren girdi ve çıktılar akış diyagramı ile gösterilmektedir.

3- Etki Analizi

Life Cycle Impact Assessment (LCIA) olarak da bilinen bu aşamada, toplanan ve düzenlenen veriler çevresel etki olarak gösterilir. Yani, envanter analizinde verisi toplanan ham madde ve enerji kullanımlarının çevreye ve insan sağlığına olası etkileri belirlenir.

Bu aşamada, çevresel etkinin gösterilmesi etki kategorileri aracılığı ile sağlanır. Hangi etki kategorilerinin kullanılacağının belirlenmesinde güncel bilimsel gelişmeler ve veritabanlarından yararlanılır.

Örneğin, Ecoinvent Life Cycle Inventory (LCI) veritabanı birçok LCA çalışmasında kullanılmaktadır.

Envanter analizinde elde edilen sonuçlar, etki kategorileri aracılığıyla sınıflandırılarak çevresel etkinin net bir şekilde gösterilmesi sağlanır.

4- Yorumlama

Son aşama olan yorumlama, sonuçların değerlendirildiği kısımdır. Bu aşamada, elde edilen sonuçların yukarıda tanımlanan süreçlerle uyumlu bir şekilde sunulması gerekmektedir. Başarılı bir LCA çalışması için bu sunumun eksiksiz ve anlaşılır olması gerekmektedir.

Yorumlama aşamasında ürün veya hizmetlerin emisyonları hakkında birçok çıkarımda bulunabilir. Ayrıca, ürün ve servisler emisyon seviyeleri bazında karşılaştırılabilir.

Ürün ve servislerle ilgili hangi süreçlerde iyileşmeye gidilmesi gerektiği yorumlama aşamasında detaylı bir şekilde analiz edilebilir.

Yorumlama sonrası şeffaf bir raporlama ile LCA çalışması tamamlanmış olacaktır.

LCA Çalışmalarının Sağladığı Avantajlar

LCA çalışmaları firmalara birçok alanda çeşitli faydalar sağlamaktadır. Bu çalışmalar, başarılı bir kurumsal sürdürülebilirlik politikasının temelinde yer almaktadır. Firmalar bu sayede ürün ve servislerin çevresel etkisini belgelendirir ve rekabet gücünü artırır.

İklim odaklı riskler karşısında sektörel dinamiklere ayak uydurmak isteyen firmalar şeffaf ve güvenilir bir belge ortaya koymak istemektedir.

Life Cycle Assessment çalışmaları her sektörden firmalar için yapılabilmektedir. Bu çalışmaların sağladığı avantajları daha yakından tanıyalım:

1- Regülasyonlara kolayca uyum sağlama:

İklim odaklı riskler sektörel dinamiklerde değişiklikler meydana gelmesine sebep olmaktadır. Çevresel etkisini yönetemeyen ve bu alanda bir yol haritası olmayan firmaları birçok ticari risk beklemektedir.

Örneğin; Avrupa Birliği, Yeşil Mutabakat çerçevesinde 2050 yılına kadar karbon-nötr olmayı hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşmak için tüm sektörlerde emisyonların azaltılması gerekmektedir.

Bu gereklilik, sektörel dinamiklerin köklü bir şekilde değişeceğinin habercisidir.

2- Potansiyel riskleri belirleme:

LCA çalışmaları, yaşam döngüsü odaklı bir yaklaşım sayesinde detaylı bir analiz fırsatı sunmaktadır. Ürün ve servisleri ilgilendiren tüm süreçlerin rasyonel bir şekilde incelenmesi risk ve fırsatları belirlemeye yardımcı olmaktadır.

Örneğin; bir ürünün geçtiği tüm aşamalar incelenir ve çevresel performansı ortaya konur. Böylece, ürünün üretiminden piyasaya sürülmesine kadar her aşamada meydana gelebilecek problemler belirlenmiş olur.

3- Ürünleri ve servisleri geliştirme:

LCA, üretimden geri dönüşüme kadar olan tüm sürece bütüncül bir yaklaşım sunmaktadır. Ürün ve servislerini geliştirmek isteyen firmalar, inovasyon yapabileceği alanları keşfetmektedir.

Örneğin; bir ürününün yaşam döngüsünün detaylı analizi, potansiyel yenilikler için birçok ipucu verebilir.

Firmalar, LCA sayesinde ürünlerini etkileyen süreçleri daha yakından tanıma fırsatı yakalar. Bu süreçleri iyileştirmek isteyen firmalar, detaylı analizlerinden yararlanmaktadır.

4- Kaynakları en verimli şekilde kullanma:

LCA çalışmaları, ürün ve servislerin tüm aşamalarını optimize etmek isteyen firmalar için analiz fırsatı sunmaktadır. Bu sayede firmalar, kaynak tasarrufu yapabilecekleri alanları kolayca belirleyebilir.

Kaynak gereksinimlerini azaltmak ve hangi faaliyetlerin nasıl geliştirilebileceğini belirlemek isteyen firmalar, LCA’nın detaylı ve güvenilir sonuçlarından faydalanmaktadır.

5- Paydaşlarla etkili iletişim kurma:

Sürdürülebilirlik politikası çerçevesinde ürün ve servislerin çevresel performansının en iyi şekilde ölçülmesi ve belgelendirilmesi gerekir. Aynı zamanda, bu performansın etkili ve şeffaf bir şekilde tüm paydaşlarla paylaşılması gerekmektedir.

LCA çalışmaları, paydaşlara ürün ve servislerin çevresel etkilerini göstermek ve sürdürülebilirlik hedeflerine bağlılığı kanıtlamak için dayanak oluşturmaktadır.